maj 2018

Borelioza staje się w Polsce chorobą w przypadku której w ostatnim czasie możemy mówić wręcz o epidemii. W roku 2004 odnotowano 3817 przypadków, podczas gdy rok 2016 przyniósł już 21200 zdiagnozowanych zachorowań. Wyniki lat następnych będą jeszcze gorsze, co ma związek z potężnym wzrostem ilości kleszczy w naszym otoczeniu. O ile do niedawna przyjmowano jako podstawowy okres zakażeń czas pomiędzy majem a listopadem, to obecnie okazuje się, że kleszcze pozostają aktywne niemal przez cały rok. Ma to oczywisty związek ze zmianami klimatycznymi.

Borelioza (choroba z Lyme) to wieloukładowa zakaźna choroba wywoływana przez bakterie należące do krętków (np. Borrelia burgdoferi, Borelia garinii), których pierwotnym nosicielem są głównie gryzonie, a przenoszona jest na człowieka i niektóre zwierzęta przede wszystkim przez kleszcze. Zakażenie człowieka następuje poprzez ślinę lub wymiociny kleszcza.

Wczesne objawy choroby to przede wszystkim charakterystyczny rumień wędrujący o szerzeniu obwodowym. Inne objawy wczesne to naciek limfocytarny skóry oraz gorączka, bóle głowy czy osłabienie. Konsekwencją rozwoju boreliozy jest rozsiew choroby, który może objawiać się zapaleniem stawów, neuroboreliozą czy zapaleniem mięśnia sercowego. Po wielu latach od zakażenia u części chorych dochodzi do zanikowego zapalenia skóry, przewlekłego zapalenia stawów i powikłań neurologicznych. W skrajnych przypadkach w wyniku powikłań może dojść do zgonu. Podstawową metodą leczenia jest intensywna antybiotykoterapia z użyciem penicylin, cafalosporyn oraz tetracyklin. Niestety dostępne metody leczenia farmakologicznego okazują się mało skuteczne, szczególnie jeżeli od zakażenia minął dłuższy czas, a dawka antybiotyku nie została odpowiednio dobrana. Nie bez znaczenia pozostają również skutki uboczne stosowania antybiotykoterapii.

Tlenowa terapia hiperbaryczna HBOT okazuje się wyjątkowo skutecznym wspomaganiem w leczeniu boreliozy.

Tlen hiperbaryczny wykazuje wyjątkowo silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe łagodząc lub eliminując objawy przewlekłej infekcji oraz długotrwałej antybiotykoterapii. Krętki Borellia odpowiedzialne za boreliozę należą do bakterii mikroaerofilnych, co oznacza że wysokie dawki tlenu są dla nich toksyczne. HBOT podwyższając stężenie tlenu w organizmie zmniejsza populację szkodliwych bakterii. Pacjenci zmagający się z infekcją mają również podwyższony poziom prozapalnych cytokin, a terapia tlenem hiperbarycznym łagodzi dolegliwości bólowe. Ponadto HBOT korzystnie wpływa na układ nerwowy stymulując neurogenezę i angiogenezę. Przede wszystkim zaś stymuluje właściwe działanie układu immunologicznego jednocześnie sprzyjając procesom regeneracji tkanek i narządów. Tlen hiperbaryczny pozwala także na usuwanie z organizmu toksyn. W roku 1998 przeprowadzono kompleksowe badania kliniczne (dr William Fife) obrazujące wpływ HBOT na pacjentów z chorobą z Lyme. Wyniki są jednoznaczne. Poprawę lub znaczącą eliminację symptomów choroby osiagnięto u 84,8% Pacjentów, a tylko w 13,2%  przypadków nie zanotowano żadnych rezultatów. Dziś zabiegi w komorze hiperbarycznej są standardową i zalecaną procedurą wspomagającą leczenie choroby z Lyme w Ameryce Północnej, Chinach czy Japonii.

Co do skutecznego działania tlenu hiperbarycznego na proces eliminowania z naszego organizmu krętków Borelli nie ma dziś już wątpliwości. Pojawiają się natomiast często pytania dotyczące skuteczności terapii przy koinfekcjach boreliozy (np. Bartonella, Mycoplazma) powodowanych przez bakterie tlenowe, wirusy czy pierwotniaki. Odpowiedź tlenowców na działanie tlenu hiperbarycznego jest dwojaka – ciśnienie 0,6-1,3 ATA (60-130KPa) sprzyja ich rozwojowi. Natomiast stosowanie ciśnienia powyżej 1,3ATA wpływa na ich rozwój hamująco. Toksyczność tlenu dla mikroorganizmów jest uzależniona więc wprost zarówno od długości ekspozycji na tlen (liczba zabiegów), jak i zastosowania właściwego ciśnienia (powyżej 1,3ATA). Dlatego tak ważne jest właściwe wykonanie zabiegów tlenowej terapii hiperbarycznej z wykorzystaniem właściwych parametrów i urządzeń umożliwiających osiągnięcie właściwego ciśnienia o znaczeniu terapeutycznym, ale jednocześnie nie niosącego jeszcze możliwych skutków ubocznych.

 

Należy też pamiętać, że tlen hiperbaryczny działa w naszym organizmie jak „naturalny antybiotyk”:

* zakłóca metabolizm bakterii, nie jest to działanie selektywne, ale pokrywające szerokie spektrum mikroorganizmów zarówno gram dodatnich, jak i gram ujemnych. Oczywiście najskuteczniejszy jest w przypadku infekcji beztlenowych.

* polepsza fagocytozę upośledzaną przez hipoksję (czyli niedobór tlenu w tkankach).

* stymuluje właściwe działanie układu immunologicznego.

* powstają wolne rodniki toksyczne dla mikroorganizmów.

* w połączeniu z sulfonamidami osiągamy efekt synergii i nawet 10-krotny wzrost efektywności środka bakteriobójczego.

* tlenowa terapia hiperbaryczna jest skuteczna także w przypadku infekcji opornych na leczenie antybiotykami.

* odpowiednie ciśnienie tlenu w tkankach optymalizuje działanie wszystkich środków farmakologicznych.

* tlen ma bezpośrednie działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne.

* tlen ma działanie antyoksydacyjne (hamuje produkcję egzotoksyn oraz usuwa toksyny wytwarzane przez bakterie).

 

I rzecz kluczowa – nasze organizmy żyją wyłącznie dzięki tlenowi. Tylko odpowiednie jego stężenie w naszych komórkach zapewnia homeostazę. Czy można mieć wątpliwości, że tlen to życie?

 

Jak powinna wyglądać właściwie przeprowadzona tlenowa terapia hiperbaryczna HBOT we wspomaganiu leczenia boreliozy?

1. do terapii HBOT należy przystąpić jak najszybciej od momentu zakażenia.
2. należy wykonać zabiegi w cyklu 40 dniowym (ma to związek z procesem rozwojowym krętków Borellia), w przypadku leczenia boreliozy wykonanie serii zabiegów w czasie krótszym niż 40 dni mija się z celem.
3. zabiegi należy wykonywać z jak największą intensywnością, czyli najlepiej codziennie.
4. pojedynczy zabieg nie może być krótszy niż 60 minut (łącznie z czasem kompresji i dekompresji komory hiperbarycznej).
5. idealna terapia hiperbaryczna obejmuje zabiegi wykonywane dwa razy dziennie – rano i wieczorem, co niestety z wielu przyczyn jest dla większości Pacjentów nieosiągalne. Można wykonywać zabiegi pojedyncze o maksymalnym czasie przebywania w komorze wynoszącym 120 minut.
6. u większości Pacjentów zakażonych po kilku zabiegach wystąpi reakcja Jarischa-Herxheimera. Jest to objaw dobry i właściwy w trakcie terapii, wskazujący na intensywną produkcję toksyn w mechanizmie obronnym bakterii. Reakcja ta ustąpi w kolejnych dniach trwania terapii i najgorsze co można zrobić to przerwać sesję z powodu wystąpienia reakcji.
7. zabiegi należy przeprowadzać w komorze hiperbarycznej pracującej przy ciśnieniu efektywnym nie niższym niż 1,3 ATA (130KPa). Przy czym należy pamiętać, że w celu osiągnięcia efektywnego na tym poziomie komora musi zostać sprężona do ciśnienia wyższego (np. 135KPa).
8. większość tzw. komór hiperbarycznych miękkich niestety nie pozwoli z przyczyn technicznych na osiągnięcie powyżej wskazanych parametrów dotyczących ciśnienia, dlatego najlepiej wykonać zabiegi w komorze „twardej”.
9. komora hiperbaryczna nie jest urządzeniem „cudownym”, które samoistnie wyleczy nas z wszelkich dolegliwości. Tlenowa terapia hiperbaryczna i medycyna hiperbaryczna są częścią medycyny klasycznej, ale jednocześnie to środek wspomagający leczenie i nie należy w żadnym wypadku porzucać standardowego procesu leczenia w trakcie korzystania z komory hiperbarycznej.
10. prawidłowo przeprowadzone zabiegi w komorze hiperbarycznej, przy odpowiednio dobranym ciśnieniu i czasie ich trwania nie powodują żadnych skutków ubocznych i są oczywiście całkowicie bezinwazyjne i bezpieczne.

 

Notka dotycząca źródeł: przy opracowywaniu powyższego streszczenia wiedzy na temat leczenia choroby z Lyme w komorach hiperbarycznych opieraliśmy się o publikacje naukowe dostępne w US National Library of Medicine (PubMed.gov) oraz o ogólnodostępne dane statystyczne i medyczne. Nie omieszkaliśmy również skorzystać z doświadczeń własnych.